"Kumusta Ka Na?" - Editorial for September 2020

"Kumusta ka na?" -- tanong na malamang nais nating lahat na marinig mula sa mga kapamilya, kaibigan, at kakilala sa kasagsagan ng pandemya. ...Tanong na gasgas na dahil madalas sambitin, ngunit kapag galing sa puso ay masarap pakinggan kahit na may kahirapang sagutin para sa marami. 

Naitanong na ba natin ito ng masinsinan sa iba? Marahil ito na ang pinakahihintay na tanong ng ilan sa atin upang maipabatid ang nakakubling nararamdaman. Kung hindi pa ay tayo na sana ang magkusang mangumusta. Hindi natin alam kung sino sa atin ang may matinding pangangailangan. 

Sana nga lang ay di doon magtapos ang pag-uusisa kung sakali man na ang sagot na natanggap ay nangangailangan ng dagdag katanungang may malasakit. At kung kailangan na ng tulong ay sana mauwi ang kumustahan sa konkretong pagtutulungan. 

Marahil tayo mismo ay nangangailangan na marinig ang mga katagang ito. Magandang itanong ito sa ating sarili at pagnilay-nilayan sa mga sandali ng pag-iisa. Kailangang tayo mismo ay may kaliwanagan, sapagkat hindi natin kayang magbigay sa iba ng isang bagay na wala sa atin.

Kung sakaling walang magkamali ay tayo na sana ang magkusang humingi ng saklolo, sapagkat hindi kahiyahiya ang dumanas ng hirap sa panahon ngayon. Lahat naman tayo ay nagdurusa sa iba't-ibang paraan dulot ng kawalan ng kasiguruhan sa ating laban sa di nakikitang kaaway. 

Marahil dahil panay takot at pangamba ang ating nasa isip ngayon, nakakalimutan na nating huminto sa ating ginagawa at magpahinga upang pakinggan ang sarili. Ang pagkukubling ito sa ating sarili ang malimit nagiging dahilan ng mental illness. Dapat tayo mismo ang malinawan kung tayo ba ay natatakot na o nalulungkot na ng lubusan sa puntong ang ating pang-araw-araw na gawain ay naapektuhan.

Kapag malinaw sa atin ang ating pinagdadaanang mga saloobin, malinaw din sa atin kung ano dapat ang mga susunod na hakbang, kung kailangan na ba natin na gumawa ng mga bagay na magbibigay ng kapanatagan.

Iba't-ibang tao, iba't-iba rin ang pamamamaraan upang kayanin ang sitwasyon. Mayroong nagiging 'plantito' at 'plantita' upang aliwin ang sarili sa angking halina ng kalikasan. Mayroong nag-o-online selling at reselling upang magkaroon ng iba pang mapagkakakitaan. Maari nating pataasin ang mga tinaguriang happy hormones sa ating katawan sa iba't-ibang paraan bilang stress reliever. 

Ayon sa mga eksperto, kabilang sa mga pampataas ng dopamine (the reward chemical) ay ang pagkumpleto ng isang gawain, self-care o pampering services (grooming, massage, atbp.), pagkain ng masarap (huwag lang sobra, at dapat ay masustansiya at mabuti sa immune system gaya ng vitamin C at probiotics; atbp.), at pagdiriwang ng mumunting pagwagi. Pampadami naman ng oxytocin (the love hormone) ang pakikipaglaro sa alagang aso at sa sanggol, pakikipagkamay, pag-akap sa kapamilya, at pamimigay ng papuri sa iba. Pampadagdag ng serotonin (the mood stabilizer) ang pagdarasal o meditasyon, pagtakbo, pagpapaaraw, nature hiking, paglangoy, at pagbisikleta. Pampataas naman daw ng endorphin (the pain killer) ang laughter exercise, essential oils, panonood ng komedya, dark chocolate, at ehersisyo.

Maaari tayong sumangguni sa ating mga trained personnel sa RHU 1 o sa mga pari at pastor at mga lisensyadong counselor at therapist kung kailangan na talaga natin ng counseling o intervention dahil sa stress, anxiety, panic attack o depresyon. Hindi isang kahinaan ang paghingi ng tulong pangsikolohikal kapag ito ang malinaw na solusyon.

Sa pagdiriwang ng National Suicide Prevention Month, ating kumustahin ang isa't-isa upang tulung-tulong nating isulong ang kalusugang pangkaisipan o mental health para sa lahat. 

Summary of LGU Accomplishments for September 2020

GOOD GOVERNANCE

LCPC Meeting

Sa latest quarterly meeting ng Local Council for the Protection of Children (LCPC) sa Events Center noong September 9, nagpresenta ng kanya-kanyang accomplishments ang mga myembro ukol sa pagpapalawig ng proteksyon sa mga lokal na kabataan. Ito ay sa gabay ng DILG at sa pag-oorganisa ng MPDC. Kabilang sa mga myembro sina Councilor Benjie de Vera at Police Chief Norman Florentino.

SB Approves 2021 LGU Budget

Noong September 24, inaprubahan ng Sangguniang Bayan Budget Committee ang annual budget ng LGU sa 2021 sa isang budget hearing na ginanap sa SB Session Hall. Inaprubahan ng SB ang annual budget na P625,493,399.09 para sa January 1, 2021 hanggang December 31, 2021, matapos dinggin ng komite sa ilalim ni Majority Floor Leader, Councilor Amory Junio, ang bawat LGU department head sa kanilang inihaing budget. 

FINANCIAL ADMINISTRATION & TAXATION

Preparation of Disposal Papers

Noong September 14, nagtungo si Municipal Assessor Annie de Leon at ang kanyang staff sa San Gabriel 2nd upang iprepara ang mga dokumentong kailangan sa disposal ng mga lupain sa Mangabul Reservation para sa mga matatagal nang nagsasaka sa lugar. Sa kasalukuyan ay nasa Kongreso pa ang bill na inihain ni Congresswoman Rose Marie 'Baby' Arenas na naglalayong i-convert ang Mangabul Reservation bilang alienable at disposable property.

Final Demand Letter to Magsaysay Occupants

Noong nakaraang linggo ay nag-issue na ang Assessor's Office ng final demand letter ng Municipal Administrator sa mga illegal occupants ng mga lote ng Munisipyo sa Brgy. Magsaysay. Ito ay matapos magbigay ang LGU ng paulit-ulit na palugit sa mga naturang occupants ukol sa payment scheme na aprubado ng Commission on Audit.

LIVELIHOOD

Online Garage Sale - Part 2

Muling nagdaos ang Bayambang Poverty Reduction Action Team ng online garage sale sa Annex Building. Sa pagkakataong ito, sila ay nakalikom ng halos P17,000 na pondong gagamitin para sa mga proyekto nito.

HEALTH 

Chicken Slaughterhouse Inspection

Noong August 27, nag-inspeksiyon ang RHU I kasama ang DENR sa isang chicken slaughterhouse sa Brgy. Bacnono, matapos makatanggap ng reklamo mula sa isang kagawad sa lugar ukol sa chicken dressing business ng kanyang kapitbahay. Naroon si Bacnono Punong Barangay Ferdinand Lomibao upang samahan ang koponan ng LGU at DENR inspection team sa kanyang lugar.

Anti-Rabies Vaccination in Mangayao

Patuloy ang team ni Municipal Veterinarian Dr. Joselito Rosario sa pagsagawa ng massive anti-rabies vaccination. Noong September 4, nagtungo sila sa Brgy. Mangayao upang magbakuna ng mga alagang aso sa lugar.

Safe Blood for All

Noong September 14, ginanap ang isa na namang mobile blood donation sa Balon Bayambang Events Center sa pag-oorganisa ng Rural Health Unit I at II at sa pakikipagtulungan sa Philippine Red Cross. Kasama sa mga recruiters ang Local Council of Women, at namigay naman ng libreng t-shirt ang Kasama Kita sa Barangay Foundation. Nagkaroon din ng libreng rapid testing para sa mga donors. Ayon sa record ng RHU, may 59 bag ng dugo ang nakolekta mula sa mga qualified donors.

Anti-Dengue Intervention at Tococ East

Matapos maiulat na nagkaroon ng apat na kaso ng dengue sa Tococ East, nagsagawa ang RHU I ng tatlong araw na paglilinis sa lugar na may kasamang information and education campaign. Noong September 17 naman ay nagsagawa ang RHU I ng fogging operation doon.

Gen. Bravo Donates Fresh Milk 

Noong August 28, tumanggap ng donasyon na fresh milk at keso ang LGU-Bayambang mula kay Retired General Francisco S. Bravo galing sa Bravo Dairy Cooperative sa San Nicolas, Pangasinan.

Halos 600 tetrapacks ng fresh milk at may 70 cups ng kesong puti ang siyang ipinamahagi ng MSWDO at Nutrition Section sa mga underweight at stunted day care pupils ng Bayambang Child Development Workers. Maraming salamat po, Gen. Bravo!

EDUCATION

Talento ng Kabataan, Tampok sa Patimpalak

Idinaos ng Local Youth Development Office (LYDO), kasangga ang Sangguniang Kabataan Federation at BPRAT, ang Linggo ng Kabataan 2020 sa pamamagitan ng cleanup drive sa lahat ng barangay at patimpalak sa poster-making at spoken poetry. Sa pagdiriwang -- na may temang "Youth Engagement for Global Action, ay kuminang ang espiritu ng bolunterismo ng youth sector at ang talentong Bayambangueño, na nagpamalas ng husay sa pagsusulat, tula, graphic design, at video editing.

OTHER SOCIAL SERVICES

CDW Meeting

Noong August 28, pinulong ang mga Child Development Workers ng Bayambang sa Senior Citizens' Center upang magplano para sa nalalapit na resumption ng day care classes ngayong pandemyakasama si Provincial Early Childhood Care and Development (ECCD) Focal Person Myrna Celeste., OIC MSWDO Kimberly Basco, at Child Development Focal Person Marvin P. Bautista. Ipinaliwanag din sa kanila ang mga health protocol bago magbukas ang ating mga Child Development Centers.

PSA Enumerators Training 

Sumailalim kamakailan ang mga nakapasa sa examination round ng Philippine Statistics Authority para sa position ng enumerators at area team supervisors sa nalalapit na nationwide census.

Sa report ng Local Civil Registrar, sila ay nagtraining sa 3rd Floor ng Royal Mall at nagtapos noong August 29.

1st Day of Work for RCBMS Enumerators

Noong September 7 sa Events Center, nagtraining at sumabak na sa unang araw ng trabaho ang mga na-hire na enumerators at encoders para sa Bayambang Restructured Community-Based Monitoring System (RCBMS).

Ang trainor sa proyektong ito ay si RCBMS system developer Christian Bautista, sa pamamahala ni BPRAT head Rafael L. Saygo, katuwang ang ICT Office.

PEACE AND ORDER & PUBLIC SAFETY

[See Anti-COVID Response under Disaster Resiliency]

TOURISM, CULTURE & ARTS

Bagamat hindi katulad ng mga nakaraang selebrasyon ng Tourism Month 2020, naging makabuluhan pa rin ang pagdiriwang sa Balon Bayambang Events Center noong September 17-18 dahil mga myembro ng accommodation at food industry at mga mahahalagang personalidad ang dumalo at nagbigay ng mensahe. Naging sentro ng seminar ang mga pagbabago na dinala ng COVID-19 sa lokal na turismo at ang mga paraan kung paano makakabangon ang myembro ng industriya sa panahon ng “new normal. Bukod sa seminar ay ginanap noong September 18 ang awarding ceremony para sa mga nakisali sa Brochure-Making Contest, Search for the Oldest Photo in Town, at Video Advertisement Contest.

Bayambang, Sinali sa DOT-R1 Feature 

Dumalaw ang Department of Tourism (DOT) Region I sa Saint Vincent Ferrer Prayer Park sa Brgy. Bani noong August 27 upang kumuha ng mga larawan at video clips na gagamitin sa kanilang promotional videos na nagpapakita ng magagandang tanawing natatagpuan sa buong rehiyon. Sa pag-asiste ng Tourism Office staff, ibinida ang tallest bamboo sculpture sa buong mundo at ang mga lokal na produkto ng bayan, ang pagsungkit natin ng world's longest barbecue grill, at ang binasuan dance.

SPORTS

AGRICULTURAL MODERNIZATION

Vegetable Seeds, Dinonate sa MAO

Noong September 2, nakatanggap ang Municipal Agriculture Office (MAO) ng mga vegetable seeds na dinonate ng East-West Seed Co. matapos mag-request ang tanggapan. Nakatakdang ipamigay ang mga buto sa mga kasapi sa proyektong Good Agricultural Practices sa Brgy. Ambayat 1st bilang bahagi ng Food Basket Project ng Kasama Kita sa Barangay Foundation.

Distribution of Antihelminthic to ASF-Hit Hog Raisers

Noong September 11, namahagi ng antihelminthic agent o kontra bulate ang Municipal Veterinarian sa Brgy. Carungay. Ito ay bilang parte ng ASF recovery plan ng Department of Agriculture para sa Bayambang.

Fisherfolk Profiling 

Noong araw ding iyon, ginanap ang fisherfolk profiling na pamamahala ni Marlon Castillo ng Agriculture Office sa pakikipagtulungan sa mga farmers' association president ng Brgy. Hermoza, Idong, Inanlorenza, at Inirangan. Ito ay isinagawa bilang parte ng preparasyon sa mga development sa inland fishery industry at bilang pruweba ng lehitimisiya ng mga lokal na mangingisda.

RiceBIS Interview Phase 

Naglibot ang mga kinatawan ng PhilRice kasama ang mga staff ng Agriculture Office upang makapanayam ang mga project participants mula sa mga farming barangays. Ito ay upang malaman ng ahensya kung anong teknolohiya ang karapat-dapat sa kanila at kung anong klaseng training ang kanilang kailangan. Nakatakdang tumulong ang PhilRice sa pag-assess kung tumaas ba ang ani ng mga RiceBIS farmers pagkatapos ng proyekto.

One Barangay, One Gulay

Nag-monitor ang Agriculture Office sa tomato backyard gardening project ng Kasama Kita sa Barangay Foundation sa Brgy. Managos. Ito ay parte ng 'One Barangay, One Gulay' project ng Foundation na nagnanais makatulong sa food sustainability sa bayan ng Bayambang. Parte ng naturang proyekto ang pagtatanim ng talong sa Brgy. Warding, ampalaya sa Brgy. Ambayat 2nd, at okra sa Brgy. Ambayat 1st.

P100M Loan with LandBank

Noong September 24, ginanap ang isang loan contract signing sa pagitan ng LGU-Bayambang at Landbank of the Philippines sa Niñas Cafe. Ang loan ay gagamitin para sa 8 Warehouses Project ni Mayor Quiambao para sa 8 farming districts ng Bayambang na naglalayong tutukan ang produksyon ng mga lokal na magsasaka. Ito rin ang gagamiting seed capital para sa kanilang farm inputs, at para sa dredging ng inland fisheries. Nanguna sa loan signing sina Mayor Quiambao, Vice-Mayor Raul Sabangan, at Municipal Administrator, Atty. Raymundo B. Bautista Jr., at ang financial cluster ng LGU heads, at naging kinatawan naman ng Landbank sina Pangasinan Lending Center AVP Demetrio Espiritu III at San Carlos City Branch Manager Menchie Mencias.

ECONOMIC DEVELOPMENT

Block III of Public Market Reopens

Noong September 25, muling nagbukas ang Block III, o Meat & Fish Section kabilang na ang Canteen, ng Bayambang Public Market matapos itong isara ng mahigit dalawang linggo. Habang nakasara ay nagkaroon ng decontamination operation ang Municipal Disaster Risk Reduction and Management Office at Bureau of Fire Protection sa lugar. 

Jeep to San Carlos, Madaragdagan

Madaragdagan na ang mga jeep na may byaheng Bayambang-San Carlos via Basista simula September 4 matapos silang makatanggap ng special permit mula sa Land Transportation Franchising and Regulatory Board (LTFRB). Muling pinapaalala sa publiko na huwag magpakakampante at sumunod sa minimum public health standards para sa kaligtasan ng lahat.

BAYMACDA, May Byahe Na Pa-Dagupan

Aprubado na ng Land Transportation and Franchising Regulatory Board (LTFRB) ang special permit para sa sampung jeep na may byaheng Bayambang-Dagupan via Malasiqui. Simula September 16 ay nagsimula nang bumyahe ang mga jeep na ito mula 6AM hanggang 5PM araw-araw at madadagdagan pa ang byahe sa mga susunod na linggo. Kaugnay ito, nagsagawa ng inspeksyon ang LGU upang masiguro na kumpleto ang kagamitan ng mga driver at operator sa kanilang byahe para masiguro ang public health standards sa lahat ng oras.

Bus Pa-Dagupan, Nadagdagan

Sampung (10) unit ng bus ang dumagdag sa araw-araw na pasada ng BAMACADA Transport Cooperative. Ang mga bus -- na may byaheng Bayambang-Dagupan via Malasiqui -- ay nadagdagan matapos silang mabigyan ng special permit mula sa Land Transportation and Franchising Regulatory Board (LTFRB). Ang dagdag sa mga bus ay malaking tulong para sa mga Bayambangueño na may trabaho sa ibang bayan at sa lokal na ekonomiya ng Bayambang.

LTFRB Approves 19 Jeeps to San Carlos

Aprubado na ng Land Transportation and Franchising Regulatory Board (LTFRB) ang special permit para sa 19  pampasaherong  jeep na may byaheng San Carlos- Bayambang, matapos silang tulungan ng Municipal Planning and Development Office sa pagproseso ng mga required na papeles. Simula September 19 ay nag-umpisa nang bumyahe ang mga naturang dyipni matapos inspeksyunin ng LGU ang kanilang pagsunod sa miminum public health standards.

LTFRB Permit for 10 Bayambang-Carmen UV Express

Sa tulong ng Municipal Planning and Development Office, nabigyan ng special permit ng LTFRB ang sampung pampasaherong UV Express na may byaheng Bayambang-to-Carmen via Rosales. Simula September 26 ay maguumpisa nang bumyahe ang mga naturang UV Express.

INFRASTRUCTURE DEVELOPMENT

Narito ang mga latest update sa infrastructure projects ng LGU:

Repair of Bical Norte-Tanolong Roadline

Core Local Access Road in Nalsian Sur

Covered Court in Macayocayo

Covered Court in San Gabriel 2nd

Covered Court in Manambong Parte

Core Local Access Road Mangayao under DILG PCF-2019 Fund

Covered Court in Paragos

Covered Court in Tatarac

Covered Court in Bical Sur

Barangay Hall in Sancagulis

Barangay Hall in Manambong Sur

Barangay Hall in Duera

Barangay Hall in Iton

ENVIRONMENTAL PROTECTION

DISASTER RESILIENCY

Virtual NSED 2020

Bawal pa ang kumpulan ngayon, kaya't nagconduct ang MDRRMO ng Virtual Tabletop Exercise bilang parte ng partipasyon natin sa 3rd Quarter Nationwide Simultaneous Earthquake Drill 2020.

IEC in Pugo Quarantine Facility

Noong August 27, nagpunta ang RHU I sa Pugo Quarantine Facility para magsagawa ng information and education campaign para sa mga locally stranded individuals doon tungkol sa COVID-19 transmission and prevention, ang kahalagahan ng disiplina, mga health programs ng RHU, at minimum health standards.

COVID-19 IEC sa 3 Barangays

Noong September 2, nagtungo ang Bayambang IATF sa tatlong barangay na kung saan nagkaroon ng latest na kaso ng COVID-19 upang magsagawa ng information and education campaign.

Sina Municipal Health Officer Dra. Paz Vallo, PNP-Bayambang Chief PLtCol. Norman Florentino, Rural Health Physician Dra. Adrienne Estrada, at Municipal Local Government Operations Officer Royolita Rosario ay nagbigay ng update sa Brgy. Ambayat 1st, Managos, at Darawey ukol sa mga pasyente na taga-barangay at tinalakay kung paano iiwasang makahawa at ano ang dapat gawin kung nagkaroon ng kaso sa barangay. 

Paghuli sa Violators, Pinaigting

Kaya upang masiguro na nasusunod ng publiko ang health protocols ay lalong maghihigpit ang munisipyo at ang PNP-Bayambang sa pag-implementa ng mga batas para sa kaligtasan ng mga Bayambangueño. Simula September 2 ay manghuhuli na ang PNP-Bayambang, POSO at S.E.E. ng mga lumalabag sa curfew, hindi nagsusuot ng face mask at face shield, at hindi sumusunod sa physical distancing alinsunod sa IATF Resolution at Municipal Ordinance.

Quarantine Violators, Hinuli

Umabot sa daan-daang violators ang nahuli ng PNP-Bayambang noong nakaraang linggo dahil sa 'di pagsusuot ng face mask at face shield, paglabag sa curfew at social distancing, at iba pang uri ng paglabag. Patuloy ang paghihigpit ng PNP-Bayambang, katulong ang Lokal na Pamahalaan, sa pag-implementa ng mga quarantine protocols para sa kaligtasan ng publiko. Inaasahan na sa paghihigpit na ito ay magiging mas disiplinado ang mga Bayambangueño at matitigil na ang pagtaas ng kaso ng COVID-19 sa bayan.

Granular Lockdown in 5 Barangays 

A - Noong September 9, inilabas ni Mayor Cezar Quiambao ang Executive Order No. 45, na nag-uutos ng isang granular lockdown sa limang barangay na may kaso ng COVID-19, kabilang ang Cadre Site, Darawey, Tambac, Bical Norte at Purok 3 ng Ambayat 1st. 

B - Kasama rito ay ang temporaryong pagsasara ng Block III ng Public Market at ng mga sementeryo sa darating na Undas, at iba pang restrictions. Ito ay upang makatulong sa pag-kontrol ng biglaang pagdami ng kaso ng COVID-19 sa bayan ng Bayambang.

C - Ang emergency action na ito ay kaagad namang inaprubahan ng IATF.

Health Protocol Violators, Arestado

Inaresto ng mga myembro ng PNP ang limang vendors noong September 8 sa temporary Public Market sa Brgy. Bani, matapos silang maaktohang lumalabag sa utos na magsuot ng face mask at face shield at obserbahan ang social distancing. 

Matatandaang isang meat vendor ang nagpositibo kamakailan sa Meat Section ng Public Market, at ito ay nakahawa ng isa nitong nakasalamuha. 

Ang paglabag sa minimum health standards na iniutos ng DOH at World Health Organization ang siyang nagsusuong sa panganib sa buhay at kalusugan ng lahat ng ating nakakasalamuha. Sapagkat nasa gitna pa rin tayo ng pandemya, disiplina at kooperasyon ng bawat isa ang kinakailangan, upang hindi na tayo dumagdag pa sa lumulobong kaso ng COVID-19 sa bayan at sa bansa.

Supplier Donates Face Masks & Shields

Noong September 8, isang supplier ng Munisipyo ang nag-donate sa LGU-Bayambang ng face shield at face mask. Namigay ang Sophia Trading ng 924 face shields at 41 boxes ng face mask sa opisina ng Human Resource Management Office. Kaagad namang ipinamahagi ang mga ito ng HRMO sa iba't-ibang departmento ng munisipyo na araw-araw humaharap sa mga kliyente para sa iba’t-ibang transaksyon.

Libreng Face Mask at Face Shield

Noong September 11 pa rin, sa tulong ng Team Quiambao-Sabangan ay namahagi ng libreng face mask at face shield ang MDRRMO sa ANCOP Ville, Yellow Building at Royal Supermarket. Tinatayang may 250 face mask at face shield ang naipamigay.

Market Vendors, Negatibo sa COVID-19

Negatibo sa rapid swab test ang lahat ng 130 na tindero mula sa Block III ng Bayambang Public Market na sumailalim na sa COVID-19 test. Umaabot sa 80% ang accuracy ng rapid swab o Antigen Rapid Swab Test. Ang mga ginagamit na testing kits ay donasyon ni Mayor Cezar T. Quiambao.

Medical Certificate sa RHU 2 & 3 

Noong September 24, nag-umpisa na ring mag-issue ng medical certificate ang RHU 2 (Wawa) at RHU 3 (Carungay) upang makatulong sa RHU 1. Sa ganitong paraan ay nabawasan ang haba ng pila ng mga nag-aapply para sa Quarantine Pass, Travel Pass, at Travel Authority.

Orientation on E.O. 52 

Noong September 19 ay nagkaroon ng Public Orientation on Executive Order No. 52 via Facebook Live sa Balon Bayambang Events Center upang ipaliwanag sa madla ang mga detalyeng nakapaloob sa naturang E.O. Nilalayon ng E.O. # 52 na makatulong apulain ang paglobo ng kaso ng COVID-19 sa bayan ng Bayambang bilang pagsunod sa latest memorandum mula PNP-Pangasinan Provincial Office. Pinangunahan ang naturang orientation ng Bayambang Inter-Agency Task Force kabilang si Municipal Health Officer, Dra. Paz Vallo; PNP-Bayambang Chief, PLtCol. Norman Florentino; at Municipal Tourism Supervising Officer Rafael Saygo.

Munting Tulong Mula sa KKSBFI

Noong September 22 at 23, sa direktiba ni Mayor Cezar T. Quiambao ay nagpamigay ng pamaypay, bottled water, at snacks ang staff ng Municipal Tourism Office at Bayambang Poverty Reduction Action Team para sa mga nakapila sa PNP Station, Annex Building, at Events Center. Ito ay handog ng Kasama Kita sa Barangay Foundation Inc. para sa mga nagpo-proseso ng mga requirements sa pagkuha ng Quarantine Pass at Travel Pass bilang pagtalima sa Executive Order No. 52 na in-issue ng LGU bilang emergency intervention sa biglaang paglobo ng COVID-19 cases sa bayan ng Bayambang.

Temporary Public Market, Itinayo sa Bani

Bilang parte ng pagresponde ng LGU sa mga bagong kaso ng COVID-19 sa bayan, kaagad na isinara ang Pamilihang Bayan noong gabi ng Agosto 31 at pansamantalang ginamit ang maluwag na espasyo sa Brgy. Bani. Doon nagtayo ng alternatibong pamilihan kung saan ibang mga tindera ang itinalaga. Nilinisan at dinisinfect ang Public Market ng mga kawani ng Special Economic Enterprise (SEE) at MDRRMO, at kaagad ding sumailaim sa 5-day quarantine at rapid testing ang mga nakasalamuha ng nagpositibong pasyente. 

Social Media, Gawing Sandata Kontra Kahirapan

Social Media, Gawing Sandata Kontra Kahirapan

Kadalasan ginagamit natin ang social media network gaya ng Facebook bilang isang libangan lang at pampalipas-oras. Ang ilan naman sa atin ay ginagawa ito upang maging troll at basher gamit ang fake account.

Sa kabilang banda, may mga taong matitinik at nakakakita ng oportunidad sa makabagong teknolohiya. Gamit ang kanilang Facebook page, sila ay nagpopost ng larawan ng kanilang mga paninda para malaman ng kanilang mga kaibigan at contacts. Karamihan sa kanilang ibinibenta ay pagkaing panghimagas tulad ng kakanin at iba pa.

Usong-uso ngayon ang online shopping, at bihira sa mga may disposable income ang walang smartphone. Kaya ibig sabihin nito ay napakadali nang mag-advertise sa social media ng mga produkto, ano pa man ito, sa halip na magselfie lang o magforward ng fake news. Mainam ding magamit ang account upang gumawa ng panawagan para makatulong sa mga hikahos sa buhay at iba pang may matinding pangangailangan.

Gamit ang social media, iba't-ibang mga produkto at serbisyo ang maaaring gawing pangkabuhayan, propesyunal ka man o hindi. Ilan dito ay home service massage, haircut, mani-pedi, o cell phone, aircon o electronic repair. Maaari ring proof-reading, writing at editing services, tutorial, online assistant services, o kaya ay  direct selling ng mga organic farm produce, na may extra-charge siyempre para door-to-door delivery. ...O kaya’y assistance sa senior citizens o PWDs tulad ng home chores, pamamalengke, rolling sari-sari store, caregiving, o transport services na parang Grab o Uber. Napakarami ng oportunidad online, kahit ilang pindot lang ang kailangan sa FB Messenger. I-PM lang o i-email lang ang kliyente at mapapabilis na ang transaksyon – di na kailangan pa ang koreo, landline phone, at iba pang makalumang teknolohiya. Ayon sa Wired magazine, ang mga marurunong sa computer programming ay kayang-kayang gumawa ng mga app (computer applications) para sa mga layuning ito.

Uso rin ngayon ang mga YouTube superstars, na kumikita sa mga sponsored ads matapos magpost ng vlog o video na may temang kinagigiliwan ng libu-libong ‘followers,’ maging ito may ay ukol sa pagluluto, gardening, pagpapatawa, atbp.

Atin sanang pagmasdan ang ating paligid at suriin ang pangangailangan ng iba na maaari nating punuan. Baka nasa social media lang ang sagot sa ating mga pangarap? Gawin sana nating lahat ito na sandata upang tulungang magapi ang kahirapan sa bayan ng Bayambang.

(Ito ay hindi upang ipromote ang anumang produkto/kalakal, negosyo, komersyante, o business entity, kundi ukol sa laban ng bayan ng Bayambang kontra kahirapan.)

Editorial for August 2020 - Wikang Pangasinan, Maipagmamalaki

[Editorial for August 2020]

Wikang Maipagmamalaki

Noong araw, ang tawag sa pagdiriwang ng pambansang wika ay Linggo ng Wika. Ito ay upang ipalaganap ang wikang Pilipino (na ngayon ay Filipino) na siyang pinangarap ng Pangulong Manuel L. Quezon na maging instrumento ng pagkakaisa ng noon ay rehiyonalistikong mga Pilipino. 

Sa kasalukuyan, ang pagdiriwang ay mas pinalawak at tinawag na Buwan ng Wika, at mayroong mga nagpapanukala na ito ay gawing Buwan ng mga Wika. Ito, sa aming palagay, ay isang magandang modipikasyon, sapagkat hindi lang naman Tagalog, na siyang naging basehan ng wikang Filipino, ang ginagamit na wika sa ating bansa.

Ngayong Buwan ng mga Wika, marapat marahil na pagtuunan din natin ng pansin ang ating sariling wika sa ating probinsya, ang wikang Pangasinan. 

Kapag inaral ito ng bahagya ay mapapansing napakayaman nito sa iba't-ibang dahilan. Una, ito ay puno ng nakakaaliw na tongue-twisters, na kadalasan ay may schwa sound (/?/): atalangkab, agmangitaltalek, nipatingurngor, pasitsirayew...

Maraming konsepto sa wika nating ito ay may napakaraming synonyms. Halimbawa, sa aming huling tala, ang salitang 'baliw' ay may mahigit 30 na bersyon. Ayon sa Pangasinan lexicographer at umaanlong (manunula) na si Santiago Villafania, napakarami rin ng ating salita para sa 'tanul' o tunog: alaldis, alalbog, alaltog, alalsik, mapalakapak, matalangatang... Obserbasyon naman ng mananaliksik na si Ed Quiros, ang ating termino sa 'ulan' ay depende sa lakas/hina at haba nito: maya-maya, tayaketek, libog-libog, alimbusabos, siyam-siyam, nepnep...

Ilan naman sa mga salita sa Pangasinan ay may partikular na kahulugan na may kahirapang isalin ng eksakto sa ibang lenggwahe: maablir, ambaling, asagapet, oyos, dampil...

Mayaman din ang ating wika sa idyoma (idioms), na siyang lalong nagpapakulay ng husto rito, patunay na mataas ang antas ng linguistic development nito. (Basahin sa pahina ng isyung ito ang mga halimbawa.) Marami sa mga idyoma ay matalinhaga, at mayroong metaphor, metonymy, at iba pang figures of speech. Makikita rin sa mga ito na tayo ay palabiro dahil mahilig tayo sa hyperbole.

Nakapanghihinayang na marami sa ating mga salita ang 'di na ginagamit ngayon katulad ng mga nasa liriko ng "Malinac la'y Labi." Ngunit patuloy na mabubuhay ang wikang Pangasinan kung atin itong patuloy na gagamitin ng may pagmamalaki, maging sa sulat man o sa pananalita, at maituturo ng may pagpapahalaga sa mga susunod na salinlahi.