๐๐ข๐๐ ๐๐จ๐ซ๐ค, ๐๐ฎ๐ญ ๐๐ก๐๐ซ๐ ๐๐ซ๐ ๐ญ๐ก๐ ๐๐๐ง๐ ๐๐ฌ๐ข๐ง๐๐ง ๐๐๐๐ฅ๐ข๐ง๐ ๐๐ข๐ญ๐ฎ๐๐ฅ๐ฌ?
(Book Review: Way of the Ancient Healer: Sacred Teachings from the Philippine Ancestral Traditions by Virgil Mayor Apostol: North Atlantic Books, Berkeley, California; 2010)
I picked up this book for reasons you probably wouldn't expect.
The moment I flipped over its pages, I knew more or less what I was getting into, yet I still wanted to read it through, hoping to be challenged or provoked in the face of my own personal beliefs. You see, growing up in a town (and province) known for all sorts of traditional 'faith healers' and albularyos, it's but natural to know these things first-hand, so the book offers some kind of a comparative literature.
So, without even trying, this book is unputdownable to me from the outset. If some parts proved to be a hard slog for me, I skipped them temporarily and jumped to this and that page without a problem. But in the end, I made sure I pored through the book from cover to cover, especially its wonderful plates of photos and illustrations. And true enough, everything is here, from keeping pa-uli oil ward off curses to psychic surgery.
I learned that Apostol's scope in this book is limited to Northern Luzon, so his discussions are heavily focused on Ilocano and Igorot/Cordillera traditions, but his title implied a nationwide coverage. That's understandable, and there are references to practices outside North Luzon, but I immediately noticed the absence of any representation from Pangasinan, an ironic omission, as the province supposedly belongs to the Ilocos region or Region I officially, and northern Luzon culturally. While that curious pyramid shrine in Manaoag was mentioned in one section, traditional Pangasinense practices are left out for some reason. The unintended result in this reader is that I am reminded of Pangasinenses' own practices, with their own unique terms, even though admittedly there are a few terms commonly shared with the Ilocanos.
Reading through the various practices takes me on a journey back in time, as I remember how I witnessed people at home suddenly turn dizzy, vomit, then faint for no reason except that they were allegedly "abambanuan" or "nabati" in Tagalog because they were either too hungry or too tired when someone greeted them innocently. Or that one victim ended up the same after he took a leak in some "katakelan" or "kasupokan" (kasukalan) or passed by a "pungol" (nuno sa punso) without saying "Bambano lalig..." as a by your leave or greetings to the "agnanengneng" (elementals or unseen spirits). ...And how each one of them eventually recovered after he/she was lightly whipped with a combination of stalks of guyabano, guava, and malunggay leaves.
I saw with my own eyes certain unusual and mysterious skin lesions that even the town's doctors could not identify nor even heal, only to vanish without a trace within one day after a managtambal made the "correct diagnosis": "Akapuldak kayo na agnanengneng" (you have (unknowingly) scalded or burned an unseen spirit by mindlessly throwing hot water outside the house or anywhere else without ever saying, "Tabi, tabi..." as a warning).
I grew up witnessing people around me consulting albularios and managtambals who used different methods and practices that we routinely laugh at today: panagtawas (use of alum), panagparas (use of melting candle or egg), panag-gaton (use of a distinct set of offerings or atang, including cigarettes, for offended deities or spirits), panagtawag (saying "Gala-gala-gala, _______ (your name)! if you got traumatized with fright that your soul seems to have left your earthly body), panagtambal ed baltik or amling (saying "Puwera baltik", then applying spittle on some unfortunate victim's (usually a baby) body part), panagbanyos (hot herbal bath for someone who has just given birth), panag-ilot (hilot for sprains and fractures), pang-usar na bulu-bulong (use of herbs as teas, coupled with prayers), parasal (novenas or non-Christian prayer of sorts as sung by the manag-kantores), the use of certain amulets to dispel the power of evil entities, putting wet cotton on a baby's forehead to cure sinok (hiccups), etc.
Some local practices were even fused with Catholic imagery and practices, as some folk would go home carrying stories about a healer somewhere in Bautista who was "inapunan" (possessed) by God the Father, Jesus Christ, the Blessed Virgin Mary, Santo Niรฑo, and so on. Then there was the Lenten practice of panaglarak, producing healing oil from coconuts.
I remember participating in a gugol or gulgol ritual twice, to avoid disease or misfortune, or something to that effect, brought about by a certain inauspicious or unlucky birth order of the kids in the family (a phenomenon called salachado).
In our town, there are even obscure practices such as the "panag-ekal na buro" method, wherein the healer applies garlic-infused oil on the body part that is itchy and strikes that part using a few strands of long hair. Tiny strings allegedly emerge from that edematous part, indicating the release of the substance causing the itch. Another similar method removes the "bunga" (literally "fruit," but it refers to a certain substance) that emerges out of an eye infected with an itchiness of some sort.
I remember how a relative once vomited a half-full orinola of blood, which turned out to be pig's blood, and puzzlingly emerged alive, only to learn that she was victimized by a manananem (witch). I remember how one visitor, presumably a manananem, exorcised the work of another witch by working on her poor victims who were said to be "ataneman" (nakulam). Stories circulated back then that this or that person was a witch, and to place an upturned "walis tingting" (coconut midrib broom) by the door to drive her away. Or wear an amulet bracelet of sorts called anib ed manananem. Among the indications that you were a victim of a witchcraft include having uneven lines in both your pinkies if you drew them close together side by side.
I also grew up haunted by stories about the managkumaw, mysterious kidnapper of kids, whose blood were allegedly used to ensure that the buildings and bridges under construction would become sturdy upon completion. I grew up being regaled by horror stories involving the anyani (ghost), aswang, manananggal, kapre, tikbalang, tiyanak, duwende, white lady, sirena, siokoy, pugot-ulo, and ghosts of Spanish priests that people swore to have actually seen... In fact, I have two strange personal experiences that I would consider to be ghostly encounters, one at the old Velodrome and another inside the old Bayambang Central School Library. From research by Jordan Clark, Dean Alfred Narra, and others, I would encounter other indigenous terms from the pantheon of Pangasinan cosmology and mythology, such as Amagaoley, Apolaqui, alan, palyon; atros, bambanig, bambao, bantay; baras, bawanen, boroka, bugkalot, dika'y dalin; kantaw, kaybaan or kaibaan, mutya, pasatsat, pugot, silew, talo-talo, and ugaw.
Among Pangasinenses of old, there's even the panaglaboy, panagsokab, or panagpalili ritual, little rituals surrounding the use of something for the first time (such as clothes, house implements, etc.) to ensure that these would last long (be 'matibay').
The only thing I haven't encountered or heard of is the sight of this mysterious ball of fire called sigsilew, which I am reminded of in Christopher Gozum short film on Pangasinan healing traditions, "Mina's Family History."
Anyway, despite this head-shaking omission of Pangasinan knowledge and practices related to healing and the spirit world, Apostol's knowledge on the subject is quite impressive because otherwise comprehensive with its global outlook, making the book an engaging read.
Another thing that Apostol reminds me of while reading through his fascinating subject is how accepted, standard, or traditional Catholic practices, when viewed by outsiders, can easily look no different from animism. For aren't we Catholics 'guilty' of the same? Our veneration of saints, complete with "punas-punas" can be easily mistaken for the superstitious worship of bullol or anitos. Our sensuous use of candles, incense, oil for extreme unction, etc. in our ceremonies and rituals are not much different from smoky animist ceremonies. Our novenas, oracions, rosarios, and sung-through prayers -- don't they resemble tribal incantations? And so on.
Then again, even the charismatics', evangelicals', and Protestants' pray-overs and speaking in tongues, at first glance, seem one and the same banana. Even the actions of "healing priests" can be mistaken for vestiges of animism that happen to have been subsumed by or sublimated through Christianity.
***
It's a good thing, too, that the book was well-edited -- I hardly spotted any typo; I just noticed one grammatical error. The author apparently loves his subject and respects his work so much he didn't scrimp on editing services.
Having said all that, and despite my other personal encounters with various forms of non-allopathic or Western/scientific/medical modes of healing like reiki, pranic healing, acupuncture, reflexology, and so on, I can't help but be suspicious and incredulous or at least cautious about the healing practices that Espiritistas like Apostol swear by. It is because, given my background, I can't help but distrust any supernatural power that is not clearly Christian to me.
I will spare you readers from quoting the relevant texts from Scriptures to explain in detail why that is so, knowing how the mere sight of Biblical references is easily tuned out by those who are not predisposed to them. But as even evangelicals would love to say, "even the devil can take the form of an angel."
Then again, what kind of devil would ever want to heal? Healing, per se, is a holy, Godly act.
In the final analysis, I would rather withhold making any judgment on things that are unclear to me or things I don't understand. Apart from my aforesaid misgivings, I enjoyed this book thoroughly as an anthropological work at least, since I chose to see it from that scientific, skeptical, and nonjudgmental standpoint right from the start.
(Acknowledgment: Joey Ferrer for donating the book)
Friday, February 28, 2025
๐๐ข๐๐ ๐๐จ๐ซ๐ค, ๐๐ฎ๐ญ ๐๐ก๐๐ซ๐ ๐๐ซ๐ ๐ญ๐ก๐ ๐๐๐ง๐ ๐๐ฌ๐ข๐ง๐๐ง ๐๐๐๐ฅ๐ข๐ง๐ ๐๐ข๐ญ๐ฎ๐๐ฅ๐ฌ?
Other healing rituals
__ Agbuya of Nalsian/Buenlag practices the panag-ekal na buro method. She applies garlic-infused oil on the body part that is itchy and strikes that part using a few strands of long hair. Tiny strings emerge from that part, indicating the release of the substance causing the itch.
A similar method removes the bunga (?) that emerges out of an eye infected with it.
Wednesday, February 26, 2025
Monday Report - March 3, 2025
Monday Report - March 3, 2025
[INTRO]
NEWSCASTER 1: Magandang Monday morning, Bayambang! Ako po si _____________.
NEWSCASTER 2: At ako naman po si ______, at kami po ay mula sa _________________.
NEWSCASTER 1: Narito na ang buong puwersa ng LGU-Bayambang...
NEWSCASTER 2: Maghahatid sa inyo ng mga maiinit at napapanahong balita...
SABAY KAYO: Ito angโฆ. BayambangueNews!
***
[SALITAN NA KAYO RITO]
Sa ulo ng nagbabagang balita:
1. ๐,๐๐๐ ๐ง๐ ๐๐จ๐ฅ๐จ ๐๐๐ซ๐๐ง๐ญ๐ฌ, ๐๐ฎ๐ฆ๐๐ฅ๐จ ๐ฌ๐ ๐๐ซ๐ข๐๐ง๐ญ๐๐ญ๐ข๐จ๐ง ๐๐๐ญ๐ข๐ฏ๐ข๐ญ๐ฒ
Isang orientation activity para sa 1,500 na solo parents ang isinagawa ng MSWDO noong February 21. Ipinaliwanag dito ang batas ukol sa solo parents, mga benepisyo ng naturang batas, at mga kinakailangang dokumento para sa pagpaparehistro sa kanilang tanggapan bilang solo parents. Namahagi rin ng mga Solo Parent ID sa lahat ng nakapasa sa massive validation na isinagawa ng tanggapan noong nakaraang taon.
2. ๐ฃ๐ฅ๐๐ฃ, ๐๐๐ ๐ฌ๐๐ ๐๐ฐ๐ ๐ง๐ 3-๐๐ฎ๐ ๐๐ฎ๐ฝ๐ฎ๐ฐ๐ถ๐๐-๐๐๐ถ๐น๐ฑ๐ถ๐ป๐ด ๐๐ฎ ๐ฃ๐ฟ๐ผ๐ฐ๐๐ฟ๐ฒ๐บ๐ฒ๐ป๐ ๐๐๐ถ๐ฑ๐ฒ๐น๐ถ๐ป๐ฒ๐
Ang Philippine Rural Development Project (PRDP) Scale-Up team mula sa Department of Agriculture ay nagdaos ng tatlong-araw na "Capacity-Building on World Bank Harmonized Procurement Guidelines and Financial Processes" mula February 19 hanggang 21, upang palakasin ang kaalaman ng mga opisyal ng lokal na pamahalaan, lalo na ng mga procurement officers nito, sa standardized procurement practices kaugnay ng dalawang mega-projects na ini-award sa bayan ng Bayambang: ang ng 319+-million-peso na Phase 2 Pantol to San Gabriel 2nd Farm-to-Market Road at ang 246+-million-peso Onion Cold Storage.
3. ๐๐ฎ๐ฉ๐ฉ๐ฅ๐๐ฆ๐๐ง๐ญ๐๐ฅ ๐๐๐ ๐๐๐๐, ๐๐ฉ๐ซ๐ข๐ง๐ข๐ฌ๐๐ง๐ญ๐ ๐๐ญ ๐๐ง๐๐ฉ๐ซ๐ฎ๐๐๐ก๐๐ง ๐ฌ๐ ๐๐๐ ๐๐๐๐ญ๐ข๐ง๐
Sa direktiba ni Mayor Niรฑa at pag-oorganisa ng Municipal Planning and Development Coordinator, ang mga miyembro ng Municipal Development Council ay nagpulong noong Febraury 20 para iprisenta at ipaapruba ang Supplemental Annual Investment Program No. 1 para sa taong 2025. Ang pulong ay dinaluhan ng mga barangay captains, CSOs, at concerned department heads.
4. ๐๐ข๐๐ซ๐๐ง๐ ๐๐๐ง๐ญ๐๐ฅ ๐๐๐ซ๐ฏ๐ข๐๐๐ฌ ๐ฉ๐๐ซ๐ ๐ฌ๐ ๐๐ญ๐ฎ๐๐๐ง๐ญ๐ฌ ๐ฐ๐ข๐ญ๐ก ๐๐ข๐ฌ๐๐๐ข๐ฅ๐ข๐ญ๐ข๐๐ฌ, ๐๐ง๐ข๐ก๐๐ญ๐ข๐ ๐ฌ๐ "๐๐ซ๐จ๐ฃ๐๐๐ญ ๐๐๐๐"
Noong February 21, isang seminar at serbisyong pangkalusugan sa ngipin ang isinagawa para sa mga mag-aaral mula sa Inclusive Education Program ng Bayambang National High School. Ito ay ang "Project HOPE o Healthy Oral Practices for the Empowerment of Students with Disabilities" na parte ng Oral Health Month Celebration 2025. Layunin ng proyekto na ipalaganap ang inklusibong pangangalaga sa oral health upang ang lahat, anuman ang kanilang kakayahan, ay may pantay na access sa tamang edukasyon at serbisyo sa oral at dental health.
5. ๐๐ง๐ฌ๐ข๐๐๐ง๐ญ๐ ๐ง๐ ๐๐ซ๐ข๐ฆ๐๐ง ๐๐ญ๐๐ฉ., ๐๐ข๐ง๐๐ฅ๐๐ค๐๐ฒ ๐ฌ๐ Pulong
Sa first quarter meeting ng Municipal Peace and Order Council (MPOC) at Municipal Anti-Drug Abuse Council (MADAC) noong February 21, tinalakay ang mga issues and concerns patungkol sa anti-criminality, anti-insurgency, at anti-illegal drugs. Ipinaliwanag ng PNP na isang isolated case ang naiulat na kaso ng pagpatay sa isang dalagita kamakailan, at sa katotohanan ay bumaba ang crime rate sa Bayambang ng malaking porsiyento sa taong ito. Kanya ring pinabulaanan ang nagpapakalat ng fake news ukol sa kidnapping. Nanawagan naman si Mayor Niรฑa sa lahat na palakasin ang pag-uugnayan sa pamilya at maging mapagmatyag sa paligid.
6. ๐๐ง๐๐จ ๐๐ซ๐ข๐ฏ๐ ๐ง๐ ๐๐๐, ๐๐ฎ๐ฆ๐๐ค๐จ ๐ฌ๐ ๐๐ฆ๐๐ง๐๐จ๐ฌ๐ข๐ฅ๐ข๐ง๐
Noong February 21, nagpunta ang Local Civil Registry Office sa Amancosiling Elementary School upang magsagawa ng information campaign ukol sa tamang pagrerehistro at mga update sa Memorandum Circulars ng Philippine Statistics Office. Sa aktibidad, mas napalawak pa ang kaalaman ng mga residente sa civil registration upang maiwasan ang anumang pagkakamali sa mga civil registry records.
7. ๐๐๐ ๐จ๐ง๐ ๐๐๐ญ๐๐ก ๐ง๐ ๐๐ ๐๐ฆ๐ฉ๐ฅ๐จ๐ฒ๐๐๐ฌ, ๐๐ฎ๐ฆ๐๐ข๐ฅ๐๐ฅ๐ข๐ฆ ๐ฌ๐ ๐๐ซ๐ฒ๐๐ง๐ญ๐๐ฌ๐ฒ๐จ๐ง
Noong February 20, muling nagsagawa ang HRMO ng isang orientation activity para sa lahat ng bagong Job Order (JO) employees ng LGU. Nagsilbing resource speaker si SEE head, Atty. Justine Alvarez. Sa aktibidad na ito, mas lubos na nakilala ng mga bagong kawani ang LGU-Bayambang bilang isang organisason at naliwanagan ukol sa mga expectation mula sa kanilang pagbibigay serbisyo sa publiko.
8. 22 Contenders ng ๐๐ถ๐๐๐น๐ฒ ๐ ๐ฟ. & ๐ ๐. ๐๐ฎ๐๐ฎ๐บ๐ฏ๐ฎ๐ป๐ด, ๐๐ฝ๐ถ๐ป๐ฎ๐ธ๐ถ๐น๐ฎ๐น๐ฎ
Matapos ang masusing screening, opisyal nang ipinakilala ang 22 contenders sa Little Mr. and Ms. Bayambang 2025 noong February 25. Inaasahan na magiging mahigpit ang kumpetisyon dahil bukod sa kanilang charm at confidence, ipinakita rin ng mga bata ang kanilang galing sa pagpo-project sa entablado.
9. ๐ฃ๐ต๐ฎ๐๐ฒ 2 ๐ป๐ด ๐๐๐ธ๐น๐ฎ๐ ๐๐ธ๐น๐ฎ๐ ๐ง๐๐๐ผ๐ฟ๐ถ๐ฎ๐น ๐ฃ๐ฟ๐ผ๐ด๐ฟ๐ฎ๐บ, ๐ก๐ฎ๐ด-๐๐บ๐ฝ๐ถ๐๐ฎ ๐ก๐ฎ
Ang Phase 2 ng Buklat Aklat tutorial program ni Mayor Niรฑa Jose-Quiambao ay inumpisahan noong February 22, sa pangunguna ng Sangguniang Kabataan at Local Youth Development Office. Nagsilbing volunteers ang mga SK members at ilang teachers, at sila ay nagtungo sa Alinggan-Banaban, Tococ East-West, at San Gabriel-Iton Elementary School. Ang inisyatibong ito na naglalayong tulungan ang ilang target readers at learners ay magtatapos sa loob ng sampung linggo.
10. 18 ๐๐ถ๐ป๐ถ๐๐ฒ๐ธ๐ถ๐ป๐ด ๐๐ฎ๐๐ฎ๐บ๐ฏ๐ฎ๐ป๐ด Candidates, ๐๐ฝ๐ถ๐ป๐ฎ๐ธ๐ถ๐น๐ฎ๐น๐ฎ
Noong February 4 din, opisyal na ipinakilala ang 18 candidates ng kauna-unahang BiniBeking Bayambang competition, isang patimpalak na naglalayong ipakita ang talento at ganda ng LGBTQIA+ community.
Isang sashing ceremony ang ginanap
bilang pagsisimula ng mga kandidata sa kanilang paglalakbay tungo sa BiniBeking
Bayambang 2025 crown sa Grand Coronation Night na gaganapin sa March 31.
11. St. Vincent Student-Journalists, Media Partner ng LGU sa Town Fiesta
Ngayong taon, ang mga student-journalist naman ng Saint Vincent's Catholic School ang sumunod na naimbitahang media partner ng LGU-Bayambang para sa news coverage sa darating na selebrasyon ng Town Fiesta 2025. Sa pulong na ginanap sa Tourism & Information Office, tinalakay ang ibaโt-ibang aktibidad na magaganap sa darating na Pistaโy Baley 2025 at kung paano ang mga ito dapat maiulat nang maayos.
12. ๐๐๐ ๐๐ด๐ฒ๐ป๐ฑ๐ฎ, ๐ ๐ฎ๐ ๐ฃ๐ถ๐ป๐ฎ๐น๐ฎ๐ธ๐ฎ๐ ๐๐ฎ ๐ง๐ฟ๐ฎ๐ถ๐ป๐ถ๐ป๐ด-๐ช๐ผ๐ฟ๐ธ๐๐ต๐ผ๐ฝ
Bilang bahagi ng patuloy na pagsusumikap ng LGU Bayambang sa pagsusulong ng Gender and Development (GAD), matagumpay na isinagawa ang โTraining-Workshop on the Formulation of GAD Agendaโ noong Pebrero 26-27. Sa pangunguna ng MSWDO at GAD Focal Point System members, layunin ng pagsasanay na patuloy na palakasin ang adbokasiya ng Bayambang para sa gender equality at women empowerment, sa pamamagitan ng pagformulate ng 3-Year Municipal GAD Plan and Budget. Ito ay upang masiguro ang mas inklusibo at progresibong serbisyo sa komunidad.
13. ๐๐จ๐๐๐ฅ ๐๐๐ก๐จ๐จ๐ฅ๐ฌ, ๐๐ข๐ง๐ฎ๐ฅ๐จ๐ง๐ ๐ฎ๐ค๐จ๐ฅ ๐ฌ๐ Fiesta ๐๐ข๐ฌ๐ญ๐'๐ฒ ๐๐๐ฅ๐๐ฒ ๐๐๐๐ ๐๐ซ๐๐ง๐ ๐๐๐ซ๐๐๐
Noong February 26, pinulong ng MTICAO ang mga principal at representante ng iba't-ibang pampubliko at pribadong paaralan sa Bayambang, bilang paghahanda para sa grand parade sa pagbubukas ng Pista'y Baley 2025. Nagbigay ang bawat isa ng kanilang opinyon ukol sa mga kailangang gawin upang masiguro na masaya at nagniningning ang naturang grand opening activity.
14. OCD1 Regional Director, Bumisita
Noong February 27, ang Office of Civil Defense (OCD) Region 1 Director na si Laurence E. Mina ay bumisita sa isang Disaster Risk Reduction and Management (DRRM) Training na isinagawa ng MDRRMO para sa public sectors sa Pugo Evacuation Center. Magtapos niyang magcourtesy call kay Mayor Nina Jose-Quiambao sa tanggapan nito, si Director Mina ay winelcome ng MDRRMO at iniikot na rin sa MDRRMO Satellite Office sa Brgy. Wawa.
15. Bayambanguena, Wagi sa Provincial Level ng Juana Malakas
Isang 4Ps member na si Analiza Natividad ng Brgy. Sancagulis ang nagwagi sa provincial level ng kumpetisyon ng DSWD na tinaguriang โJuana Malakas: Stories of Women Empowerment,โ dahil sa kanyang natatanging achievements bilang 4Ps beneficiary. Matatandaang si Gng. Natividad ay isa ring Barangay Nutrition Scholar na naging Most Outstanding Barangay Nutrition Scholar (BNS) in the province of Pangasinan and one of the best performing BNSs in the region.
16. ๐๐ฎ๐ฉ๐ฉ๐ฅ๐๐ฆ๐๐ง๐ญ๐๐ฅ ๐๐ฎ๐๐ ๐๐ญ ๐ง๐ ๐๐ ๐๐๐ซ๐๐ง๐ ๐๐ฒ๐ฌ, ๐๐ข๐ง๐ฎ๐ฌ๐ข๐ฌ๐ข ๐ฌ๐ ๐๐จ๐ฆ๐ฆ๐ข๐ญ๐ญ๐๐ ๐๐๐๐ซ๐ข๐ง๐
Ang Sangguniang Bayan Committee on Finance, Budget and Appropriations, Rules, Laws and Ordinances and Barangay Affairs ay nag-umpisang magsagawa ng isang serye ng mga committee hearing noong February 26. Binusisi nina Coun. Jose Ramos at Coun. Amory Junio ang mga merito ng mga panukalang Supplemental Budget ng 77 barangays para sa Calendar Year 2025. Dinaluhan ang pagdinig ng mga Sangguniang members mula sa ibaโt ibang barangay.
17. ๐๐ซ๐ ๐ฒ. ๐๐ฎ๐ฌ๐จ๐, ๐๐ง๐๐ง๐๐จ๐ซ๐ฌ๐จ ๐๐ง๐ ๐๐ซ๐๐ข๐ง๐๐ง๐๐ ๐จ๐ง ๐๐๐ง๐ ๐๐๐๐ฅ๐๐ฌ๐ฌ๐ข๐๐ข๐๐๐ญ๐ข๐จ๐ง ๐ฉ๐๐ซ๐ ๐ฌ๐ ๐๐ซ๐จ๐ข๐ฅ๐๐ซ ๐ ๐๐ซ๐ฆ
Ang Sangguniang Bayan, sa pakikipagtulungan ng mga opisyal ng Brgy. Dusoc, ay nagsagawa ng isang pampublikong pagdinig ukol sa mungkahing municipal ordinance na naglalayong ireklasipika ang isang parcel ng lupa na pag-aari ng Agri-tech Estate Development Corp. na matatagpuan sa Dusoc mula sa agrikultural patungong agri-industrial purposes para sa operasyon ng isang broiler breeder farm. Ang Agri-tech, sa pakikipagtulungan ng kumpanyang Charoen Pokphand, ay magtatatag ng isang makabago at pinaka-advanced na teknolohiya sa proyekto na inaasahang magbibigay ng maraming trabaho sa nasabing ating bayan.
Isang awarding ceremony para sa Orally-Fit Child 2025 ang idinaos bilang culminating activity ng Oral Health Month sa Balon Bayambang Events Center noong February 28. Ito ay inorganisa ng mga Rural Health Units at Philippine Dental Association - Pangasinan Chapter, upang itaguyod ang tamang pangangalaga sa ngipin, at itampok ang mga natatanging kabataang may malulusog na ngipin sa bayan ng Bayambang. May 270 learners ang pinarangalan bilang orally fit children. Ang Child Development Centers naman ng Buayaen, M.H. Del Pilar, at LGU ang nagtamo ng special awards bilang Most Outstanding CDCs on Oral Health.
***
Trivia Time
Bakit sa buwan ng MARSO ipinagdiriwang ang INTERNATIONAL Womenโs DAY?
Kung ang nakalipas na Pebrero ay tinatawag na "love month" o Buwan ng Pag-ibig, ang ikatlong buwan naman sa kalendaryo ay tinatawag na "Buwan ng Kababaihan."
Hindi lamang sa Pilipinas binibigyang-pagkilala, parangal at pagpapahalaga ang kababaihan, kundi sa buong daigdig. At kapag sumapit na ang ika-walo ng Marso, masaya, makulay at makahulugang ipinagdiriwang ang "International Women's Day" o Pandaigdigang Araw ng Kababaihan. Ang Pilipinas ay isa sa mga hindi nakalilimot na makiisa sa pagdiriwang.
Ang Buwan ng Kababaihan ay magandang pagkakataon upang mabigyan ng pagkilala ang mga Pinay sapagkat malayo na ang kanilang narating, nagawa, naiambag at naitulong sa pag-aangat ng kanilang kalagayan sa ating lipunan. Sa halos lahat ng sektor ng ating lipunan ay may mga babae na ang talino, kakayahan at mga potensiyal ay naging mahalagang ambag, bahagi at sangkap sa kaunlaran, paglilingkod sa bayan, sa mga kababayan at maging sa pamayanan o komunidad.
Sa kasaysayan, ang "International Women's Day" ay sinimulang ipagdiwang noong Marso 8, 1910, bilang pagkilala sa pakikipaglaban ng mga karapatan ng kababaihan. Hiniling ito ng isang German labor leader na si Clara Zetkin sa mga kinatawan ng pandaigdigang kilusan ng mga manggagawa. Pagsapit ng 1977, isang resolution ang pinagtibay ng General Assembly ng United Nations, na nag-aatas sa mga bansang kasapi na ipagdiwang ang Pandaigdigang Araw ng Kababaihan tuwing Marso 8 ng bawat taon. Simula noon, lumaganap sa daigdig ang pagdiriwang. Nagsimula naman sa Pilipinas ang pagdiriwang noong Marso 8, 1981, kasabay ng pagkontra ng mga kilusan ng kababaihan laban sa kahirapan.
At alam ba ninyo na matapos ang isang linggo ng unang International Women's Day, ang sunog sa Triangle Shirtwaist Factory sa New York City ay pumatay ng 146, at halos lahat sa kanila ay mga kabataang babaeng imigrante. Ang aksidente ay naging daan sa maraming pagbabago sa kalagayan sa trabaho at mga industriya, at ang alaala ng mga taong nagbuwis ng buhay ay malaki ang bahagi sa mga pagdiriwang ng International Women's Day mula noon.
***
Bakit MARCH ang Fire PREVENTION Month?
Sa bisa ng Proclamation No. 115-A, na nilagdaan ni dating Pangulong Ferdinand E. Marcos, at Proclamation No. 360 noong 1986, ang buwan ng Marso ay idineklara bilang "Fire Prevention Month" o "Burn Prevention Month."
Ayon sa datos ng Philippine Statistics Authority (PSA), kada buwan ng Marso nagaganap ang pinakamaraming sunog na naitatala taun-taon.
At ayon naman sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA), sa Marso rin nagsisimula na tumaas ang temperatura sa bansa. Ibig sabihin, nagsisimula na ang summer at painit na nang painit.
Kahalagahan ng Pagdiriwang ng Fire Prevention Month
Narito ang ilang dahilan kung bakit mahalaga ang pagdiriwang ng Fire Prevention Month:
โข Pagtaas ng Kamalayan sa Fire Safety - Ang mga kampanya at aktibidad tulad ng fire drills, information drives, at seminar ay naglalayong turuan ang publiko tungkol sa tamang pag-iingat laban sa sunog.
โข Pag-iwas sa Peligro at Sakuna - Ang pagtuturo tungkol sa mga sanhi ng sunog at mga tamang hakbang upang maiwasan ito ay nakakatulong na mabawasan ang bilang ng mga insidente ng sunog, lalo na sa panahon ng tag-init.
โข Pagpapalakas ng Kaalaman Tungkol sa Emergency Response - Sa pamamagitan ng mga pagsasanay, natututo ang mga tao kung ano ang tamang gawin sa oras ng sunog, kabilang ang wastong paggamit ng fire extinguisher, mabilis na paglikas, at tamang pagtawag ng tulong.
โข Pagpapanatili ng Kaligtasan ng Komunidad - Sa koordinasyon sa pagitan ng Bureau of Fire Protection (BFP) at iba't ibang sektor, napapalakas ang kahandaan ng komunidad laban sa panganib na dulot ng sunog.
โข Pagsulong ng Responsableng Paggamit ng mga Resources - Pinapaalala nito sa publiko ang kahalagahan ng maingat na paggamit ng kuryente, gas, at iba pang maaaring pagmulan ng sunog sa pang-araw-araw na buhay.
[OUTRO]
NEWSCASTER 1: At iyan po ang mga balitang nakatutok sa iba't ibang programa at proyekto ng LGU-Bayambang.
NEWSCASTER 2: Mga balitang may tatak Total Quality Service.
NEWSCASTER 1: Muli, ako po ang inyong lingkod, _______________.
NEWSCASTER 2: At ako naman po si ___________, at kami ay mula sa _____________.
[SABAYANG BIGKAS]: At ito ang... Bayambangueรฑews!
Tuesday, February 25, 2025
Trivia: Fire Prevention Month
Bakit MARCH ang Fire PREVENTION Month?
Sa bisa ng Proclamation No. 115-A, na nilagdaan ni dating Pangulong Ferdinand E. Marcos, at Proclamation No. 360 noong 1986, ang buwan ng Marso ay idineklara bilang "Fire Prevention Month" o "Burn Prevention Month."
Ayon sa datos ng Philippine Statistics Authority (PSA), kada buwan ng Marso nagaganap ang pinakamaraming sunog na naitatala taun-taon.
At ayon naman sa Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Services Administration (PAGASA),
sa Marso rin nagsisimula na tumaas ang temperatura sa bansa. Ibig sabihin, nagsisimula na ang summer at painit na nang painit.
Kahalagahan ng Pagdiriwang ng Fire Prevention Month
Narito ang ilang dahilan kung bakit mahalaga ang pagdiriwang ng Fire Prevention Month:
โข Pagtaas ng Kamalayan sa Fire Safety - Ang mga kampanya at aktibidad tulad ng fire drills, information drives, at seminar ay naglalayong turuan ang publiko tungkol sa tamang pag-iingat laban sa sunog.
โข Pag-iwas sa Peligro at Sakuna - Ang pagtuturo tungkol sa mga sanhi ng sunog at mga tamang hakbang upang maiwasan ito ay nakakatulong na mabawasan ang bilang ng mga insidente ng sunog, lalo na sa panahon ng tag-init.
โข Pagpapalakas ng Kaalaman Tungkol sa Emergency Response - Sa pamamagitan ng mga pagsasanay, natututo ang mga tao kung ano ang tamang gawin sa oras ng sunog, kabilang ang wastong paggamit ng fire extinguisher, mabilis na paglikas, at tamang pagtawag ng tulong.
โข Pagpapanatili ng Kaligtasan ng Komunidad - Sa koordinasyon sa pagitan ng Bureau of Fire Protection (BFP) at iba't ibang sektor, napapalakas ang kahandaan ng komunidad laban sa panganib na dulot ng sunog.
โข Pagsulong ng Responsableng Paggamit ng mga Resources - Pinapaalala nito sa publiko ang kahalagahan ng maingat na paggamit ng kuryente, gas, at iba pang maaaring pagmulan ng sunog sa pang-araw-araw na buhay.
(BFP)
Trivia: International Women's Day
Trivia Time
Bakit sa buwan ng MARSO ipinagdiriwang ang INTERNATIONAL Womenโs DAY?
Kung ang nakalipas na Pebrero ay tinatawag na "love month" o Buwan ng Pag-ibig, ang ikatlong buwan naman sa kalendaryo ay tinatawag na "Buwan ng Kababaihan."
Hindi lamang sa Pilipinas binibigyang-pagkilala, parangal at pagpapahalaga ang kababaihan, kundi sa buong daigdig. At kapag sumapit na ang ika-walo ng Marso, masaya, makulay at makahulugang ipinagdiriwang ang "International Women's Day" o Pandaigdigang Araw ng Kababaihan. Ang Pilipinas ay isa sa mga hindi nakalilimot na makiisa sa pagdiriwang.
Ang Buwan ng Kababaihan ay magandang pagkakataon upang mabigyan ng pagkilala ang mga Pinay sapagkat malayo na ang kanilang narating, nagawa, naiambag at naitulong sa pag-aangat ng kanilang kalagayan sa ating lipunan. Sa halos lahat ng sektor ng ating lipunan ay may mga babae na ang talino, kakayahan at mga potensiyal ay naging mahalagang ambag, bahagi at sangkap sa kaunlaran, paglilingkod sa bayan, sa mga kababayan at maging sa pamayanan o komunidad.
Sa kasaysayan, ang "International Women's Day" ay sinimulang ipagdiwang noong Marso 8, 1910, bilang pagkilala sa pakikipaglaban ng mga karapatan ng kababaihan. Hiniling ito ng isang German labor leader na si Clara Zetkin sa mga kinatawan ng pandaigdigang kilusan ng mga manggagawa. Pagsapit ng 1977, isang resolution ang pinagtibay ng General Assembly ng United Nations, na nag-aatas sa mga bansang kasapi na ipagdiwang ang Pandaigdigang Araw ng Kababaihan tuwing Marso 8 ng bawat taon. Simula noon, lumaganap sa daigdig ang pagdiriwang. Nagsimula naman sa Pilipinas ang pagdiriwang noong Marso 8, 1981, kasabay ng pagkontra ng mga kilusan ng kababaihan laban sa kahirapan.
At alam ba ninyo na matapos ang isang linggo ng unang International Women's Day, ang sunog sa Triangle Shirtwaist Factory sa New York City ay pumatay ng 146, at halos lahat sa kanila ay mga kabataang babaeng imigrante. Ang aksidente ay naging daan sa maraming pagbabago sa kalagayan sa trabaho at mga industriya, at ang alaala ng mga taong nagbuwis ng buhay ay malaki ang bahagi sa mga pagdiriwang ng International Women's Day mula noon.
(BFP)
New Riddles
Walay duaran dereweg co, no ibolos cora, maree-reen, ira, no isinger cora, ompasiar ira. ()
Answer: Sapatos (Shoes)
Iner man ya dalan so pan-aabetan da, man-aanguban ira. ()
Answer: Gilata (Ant)
Linmaac ed sicayo, agsitaboy-taboy cayo. ()
Answer: Pato (Duck)
Paltac na aso, napnoy ricado. ()
Answer: Bayawas (Guava)
Man-aanak so Virgen, mankipaplag so lamping. ()
Answer: Puso (Banana blossom)
Seรฑoran ambalbalanga walad dalem na binaca. ()
Answer: Kamoteng kahoy (Cassava)
Nasam-samit walad pegley na sabit. ()
Answer: Langka (Jackfruit)
No labi pendang, no agew tubong. ()
Answer: Ikamen (Mat)
Tawen ed pegley, tawen ed leksab dayat ed pegley. ()
Answer: Niyog (Coconut)
Parin masiken, acayurong ed lasong. ()
Answer: Kasoy
Manti-tipak-ac ag narengel na ibak. ()
Answer: Mata (Eyes)
Nu melag ni, micasi ni, no baleg la mamatay la. ()
Answer: Balite (Banyan tree)
No melag ni, man - aysing ni, no baleg la manlakseb la. ()
Answer: Labong (Bamboo shoot)
Anem iran san - aagi sak - sakey so balkes da. ()
Answer: Pinongo ya pagey (Pungo: A local unit of rice grains)
Arawi niy sigbat aralem lay sugat. ()
Answer: Sangi (Mouth)
Diad dalem na salming walay princesan masansanting. ()
Answer: Mata (Eyes)
Nalikna tayo, balet ag nanengneng. ()
Answer: Dagem (Wind)
Saksakey so nilooban talora so pinawayan. ()
Answer: Kamisita (Sando shirt)
No melag ne candela, no baleg la tabla. ()
Answer: Bolong na ponte (Banana leaf)
Manaacarak, mantitelacac. ()
Answer: Bacat (Footprint)
????Saquey so torutoro duaray quepay-quepay apatiray mansobsoblay. (One pointing, two moving, four changing.)
Answer: Dueg (Carabao)
Otin nen laquic Tapal, nibaleuet ed corral, manaquis ya agnaecal. (Tapal's penis hanging within the corral is crying to get out.)
Answer: Campana (Bell); Note: Tapal is a nickname for an old man.
Nancorona agmuet ari; nancapa agmuet pari. (Wore a crown but not king; wore a cape, but not priest.)
Answer: Manoc (Cock)
Oalay asoc ya quisquis no onbatic tirakiang. (I have a hairless dog, who goes belly upward.)
Answer: Baloto (Boat)
Mapatar ya dalin, tinoboay garing. (Plain earth has grown ivory.)
Answer: Ngipuen (Teeth)
Enlongon, empantion, onbangon, mansermon. (In a coffin, in graveyard, wakes up giving a sermon.)
Answer: Dila (Tongue)
Matibtibonec, matimtimbocol, bagobagooay tapew co, anbalbalangay dalem. (Round, plump; hairy outside; red inside.)
Answer: Atsuete (Achiote: A red fruit used for seasoning and as colorant.)
Dinan yan pinalsay Dios ya loob to et tabla tan say paoay to et equet. (What creature of God is smooth inside but like a net outside?)
Answer: Cabatite/Patola (Luffa fuit)
Abong nen Doรฑa Maria, alictob na botilla. (Doรฑa Maria's house is surrounded by a bottle.)
Answer: Apayas (Papaya)
Dinan yan pinalsay Dios ya say kinan to et maingal? (What creature of God, having eaten, makes some noise?)
Answer: Abong (House)
Friday, February 21, 2025
Trivia: LCR (Tagalog)
It's Trivia Time!
ANO ANG TALAANG SIBIL o CIVIL REGISTRATION?
Ang talaang sibil ay ang tuluy-tuloy, permanente, sapilitan at pangkalahatang pagtatala ng pangyayari at katangiang nauukol sa populasyon ayon sa itinatadhana ng batas.
Ito ang pinakamahusay na mapagkukunan ng mahahalagang istatistika tulad ng live birth, death, fetal death, marriage, Muslim divorce, annulment of marriage, judicial separation of marriage, adoption, legitimation, at iba pa.
Ano ang mga batas na namamahala sa Talaang Sibil?
โข THE CIVIL REGISTRY LAW (ACT NO. 3753)
Ang pagpaparehistrong sibil sa Pilipinas ay naging sapilitan sa pamamagitan ng pagpapatupad ng Batas sa Pagrerehistrong Sibil (Batas Blg. 3753) na inaprubahan noong Nobyembre 26, 1930 at nagsimula noong Pebrero 27, 1931.
โข PRESIDENTIAL DECREE NO. 603 CHILD AND YOUTH WELFARE CODE
Ang lahat ng mga bata ay may karapatan sa mga pribilihiyong walang pagtatangi sa pagiging legitimate o illigitimate, kasarian, katayuan sa lipunan, relihiyon, at iba pang mga salik (factor). (Article 3)
โข INTERNATIONAL CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD (INTERNATIONAL LAW)
Ang bata ay dapat na irehistro kaagad pagkatapos ng kapanganakan at may karapatan na mabigyan ng pangalan, karapatang makakuha ng nasyonalidad at karapatang alagaan ng kanyang mga magulang. (Article 7)
Narito ang iba pang relevant legislation:
[ANDREW: Iscroll na lang ng mabilisan.]
โข COMMONWEALTH ACT 591 OF 1940 (AN ACT TO CREATE A BUREAU OF CENSUS AND STATISTICS TO CONSOLIDATE STATISTICAL ACTIVITES OF THE GOVERNMENT THEREIN)
โข PRESIDENTIAL DECREE NO. 856 (CODE OF SANITATION OF THE PHILIPPINES APPROVED ON DECEMBER 23, 1975
โข EXECUTIVE ORDER NO. 209 THE FAMILY CODE OF THE PHILIPPINES
โข COMMONWEALTH ACT 3613: MARRIAGE LAW
โข Presidential Decree No. 1083: CODE OF MUSLIM PERSONAL LAWS
โข REPUBLIC ACT NO. 9255 AN ACT ALLOWING ILLEGITIMATE CHILDREN TO USE THE SURNAME OF THEIR FATHER, AMENDING FOR THE PURPOSE, ARTICLE 176 OF "FAMILY CODE OF THE PHILIPPINES"
โข REPUBLIC ACT NO. 9858 (AN ACT PROVIDING FOR THE LEGITIMATION OF CHILDREN BORN TO PARENTS BELOW MARRYING AGE, AMENDING FOR THE PURPOSE OF FAMILY CODE OF THE PHILIPPINES, AS AMENDED)
โข REPUBLIC ACT NO. 10625 (THE PHILIPPINE STATISTICAL ACT)
โข REPUBLIC ACT NO. 7160 (LOCAL GOVERNMENT CODE)
โข REPUBLIC ACT NO. 9048 AND REPUBLIC ACT NO. 10172 (CORRECTION OF CLERICAL ERROR LAW)
โข REPUBLIC ACT NO. 10173 (DATA PRIVACY ACT of 2012)
***
At alam ba ninyo na ayon sa "Permanent Validity of the Certificates of Live Birth, Death, and Marriage Act o..."
[ANDREW: Flash Onscreen]
REPUBLIC ACT NO. 11909 (July 28, 2022)
AN ACT PROVIDING FOR THE PERMANENT VALIDITY OF THE CERTIFICATES OF LIVE BIRTH, DEATH, AND MARRIAGE ISSUED, SIGNED, CERTIFIED OR AUTHENTICATED BY THE PHILIPPINE STATISTICS AUTHORITY (PSA) AND ITS PREDECESSOR, THE NATIONAL STATISTICS OFFICE (NSO), AND THE LOCAL CIVIL REGISTRIES, AND THE REPORTS OF BIRTH, DEATH, AND MARRIAGE REGISTERED AND ISSUED BY THE PHILIPPINE FOREIGN SERVICE POSTS
...ang mga birth certificate na inissue ng PSA at NSO ay hindi nag-eexpire? Magagamit pa rin ang mga ito bilang valid na dokumento para sa pagpapalabas ng pasaporte, mga kinakailangan sa paaralan, at iba pang claim sa benepisyo. Ang sinumang mapatunayang nagkasala ng paglabag sa batas na ito ay maaaring makulong ng 1โ6 na buwan at multang hindi bababa sa P5,000.
***
Samantala, ang [Andrew: FLASH onscreen] PROCLAMATION 682 (Jan. 27, 1991) ay isang proklamasyon na nagdedeklara sa buwan ng Pebrero bilang Civil Registration Month sa ating bansa, at ito ay nagbibigay-diin sa kahalagahan ng tuluy-tuloy at compulsory na pagrecord ng birth, death, marriage, at iba pang civil status events para sa legal, administrative, at statistical purposes.
Deremen: Poem by Ferdinand L. Quintos
Deremen
Malangwer ya ansakket
iniguban pian untan ondeket
ed apoy na sinigat a kawayan,
sinalor ed batyaโn datiโn panpepesakan.
Ansakket ya iniguban
niluba ed eges na taltagan,
pian say butil et diaโd osang nasian
ed belat na aloโn mansusublayan.
Alubaโn ansakket ya iniguban
inpisok ed lasong pian degasan,
binayoโy alo ed kumpas na isa, dua, talo
pian anggapoโy napatogan ya bumabayo.
Adegasan ansakket ya iniguban
inakir nanlapu ed lasong pian taepan
ibantak so tegap, uring tan antokaman
natilak laโy deremen ya sankasamitan.
Deremen a kayemkayem inpireg,
inigar so niog insan pinespesaโy gata,
inpaluag ed talyasi insan minasamitan
deremeโy inlaok, inlubi la so nagmaliwan.
Andeket a inlubi, niliwliw, inaon,
inpalatas ed bigaoโn inapisay bulong,
inatadoโy pakuadrado, duga-dugaโn isubo,
inawit nen nanay ed tindaan piano ilako.
Andeket ya inlubi aganoโn alako,
si nanay agto nasabsabaan so liket to,
kuartaโn nanlakuan na inlubi ya andeket,
mamaliwawaโy arapen miโn ambilunget.
Thursday, February 20, 2025
LGU-Bayambang Actual Income Through the Years
Actual Income
| Internal Revenue Allotment | Locally Sourced Income |
2016 2017 2018 | P190,228,462.00 P211,888,479.00 P227,397,900.00 | P54,384,282.05 P123,303,889.78 P151,696,764.84 |
2019 | P250,050,687.00 | P166,539,688.84 |
2020 | P281,413,386.00 | P176,363,249.75 |
2021 | P301,609,742.00 | P156,137,817.32 |
2022 | P420,490,843.00 | P161,060,087.05 |
2023 2024 2025 | P359,804,680.00 P382,446,380.00 P454,351,626.00 | P176,366820.77 P169,601,134.81 xxxxx |